Таърих

                                         Нонвойхона, ба забони мардум маъруф ба «хлебопекарник» дар Кучаҳо   Идома

  Сангнигора (петроглиф) дар яке аз дараҳои деҳаи Поймазори ноҳияи Ванҷи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон. Ба қавли бостоншиноси ҷавон Бобомуллоев Бобомулло таърихи ин сангнигора ба давраҳои хеле қадим(а) рафта мерасад… Идома

  Уламои таърих қидмати тамаддун дар водии Ванҷро беш аз ду ҳазор сол меҳисобанд. Бозёфтҳои таърихӣ дар водӣ далели ин фарзия мебошанд. Бозмондаи кӯраҳои маъдангудозии аҳди пешинро ба ин давр Идома

  Дар тӯли таърих абарқудрату императориҳо барои амалӣ сохтани аҳдофу касби манофеъ густохона ва бо иғвову тавтиъа шӯру даргириҳо, ғасбу ғоратгариҳо, қатлу кушторҳо барпо карда, бар сари миллионҳо инсон машаққату Идома

  Водии Ванҷ аз аҳди қадим макони зисти мардум аз тавоифи мухталиф, аслан иронинажод будааст. Маъхаз ва ё навиштаи илмие дар мавриди таърихи гузаштаи водӣ дастрас нест. Ниёгони бошандагони форсизабони Идома

  Таърихи қадимаи Дарвоз ба сабаби дастрас набудани маъхазҳои дақиқу мӯътамад аз доираи назари тадқиқотчиёни касбӣ берун ва то кунун норавшан мондааст. Аз ин лозим медонем, ба баъзе ривояту тахминҳо Идома

  Гарчи дар баъзе лаҳзаҳои таърихӣ дар ин сарзамин тағйироти ҳудуд ва давлатию маъмурӣ ба назар мерасад, мустақиман ҳудуди доимӣ ё анъанавию маъмурии он, ҳатто баъди пурра тобеъ шудани шоҳигарии Идома

  Аниқ муайян кардани давраи пайдоиши таркиби «Дарвоз» чун исми хос ва номи ин диёр, масъалаи бисёр мушкил ва сарбаста мебошад. Асли пайдоиши худи калимаро муайян намудан, дар назари аввал Идома

Қиссаи таърихӣ   Вазъи сиёсӣ ва иқтисодии Осиёи Марказӣ бахусус миёнаҳои солҳои 30-юм ва 40-уми асрии Х1Х басо мураккаб гардида буд ва ин мурраккабиҳо натиҷаҳои кашмакашиҳои хонигарии Қӯқанд ва амири Идома

Мулоҳизаҳо дар бораи санади салтанати шоҳони давраи ахири шоҳигарии Дарвоз   Соҳиби тахт шудани шоҳони охирини Дарвоз ба даврае рост омад, ки кӯшишҳои футуҳоти Русияи подшоҳӣ дар Осиёи Миёна оғоз Идома

  Ҳукми шоҳони Дарвозро чи хеле, ки дар боло ишора рафт, капитан Кузнетсов нисбатан пурра муайян намуда, аз ҷумла чунин қайд кардааст: «Баъди вафоти Султон Маҳмудшо тахти Дарвозро бародараш Аҳмадшо Идома

  Таърихи сиёсии Дарвози охири асримиёна монанди дигар сарзамину давлатҳои минтақа аз ҳудуди қонунмандиҳои замони парокандагии феодалӣ берун будан наметавонист. Муборизаи беисти намояндагони сулолаи ҳукмрон барои соҳиб гаштан ба тахти Идома

  То асри XVII пойтахти шоҳигарии Дарвоз, чи хеле дар боло ишора рафт, бо номи Каррон 6 км дуртари шимоли-шарқии Қалъаихумб дар баландии аз ҷиҳати ҳарбӣ-мудофиавӣ (стратегӣ) хеле бобу муносиб Идома

  Агарчанде дар асотир ва маъхазҳои торихӣ ва ё “Шохнома”-и Фирдавсӣ, ё “Сафарнома”-и Носири Хусрав дар бораи ин мавзеъ зикр нашудааст, сарфи назар аз он ки дар ин мавзеъ ҳанӯз Идома

  Дар Ванҷ баъзе авлодҳоро қошғарӣ меноманд ва намояндагони онҳо аз Қошғар омадани бобоёнашонро тасдиқ мекунанд. Дар мавриди сӯҳбатҳо ба танз онҳоро “хитоӣ” унвон мекунанд. Вале дар асл онҳо тоҷикони Идома

  Дар давраи тӯлонии ҷанги гражданӣ (1992-1997) дар бисёр мавридҳо қатъ шудани ҳаракати нақлиёт бо роҳи Душанбе-Помир алоқаи байни ноҳияҳои Қаротегину Помирро бо марказ хеле суст карда буд. Имкониятҳои кишоварзии ин Идома

  Маълумот оид ба иншоотҳои сохташуда дар 20 соли истиқлолият  дар ноҳияи Ванҷ   Номгӯи иншоот Соли ба истифода диҳӣ Ҳаҷми корҳо (ҳазор сомонӣ)   I. Соҳаи маориф     Идома

   «Мардуми мо, — мегӯяд дар маърӯзаи хеш дар маҷлиси тантанавии бахшида ба 50-солагии ИҶШС котиби аввали кумитаи ҳизби коммунисти ноҳия М.Абдуллоев, — ба таври шинохтанашаванд тағйир ёфтааст. Дар хизмати аҳолии Идома

 Муттаҳид намудани колхозҳо имконияти идоракунӣ ва роҳбарию даромаднокиро васеътар гардонд. Акнун 30-31 колхози пештара ба 12 колхоз (колхозҳои ба номи Жданов, Фрунзе, Ворошилов, Ленин, Сталин, Горкий, Орҷоникидзе, Берия, Киров, Молотов, Микоян, Идома

Аз майдони набард ба фаъолияти бунёдкорӣ   Чанде аз фотеҳони ҷабҳа, ки бо амри қисмат ва бахти фарзандон. баъди набардҳои шадид ва таъмини Ғалабаи бузург алайҳи фашизм ба Ватан баргашта Идома

Ҷанговарони диёри Ванҷ, ки дар майдони набардҳо шаҳид шудаанд: Абдулодиев Манозеҳ (аскари қаторӣ) — тав. 1924 Аҳмадов Шайх (аскари қаторӣ) — тав. 1925 Абдурашидов Абдулҳай (аскари қаторӣ) — тав. 1908 Идома

  Ҳазорон ҷавонони Тоҷикистон аз рӯзҳои аввали ҷанг барои адои қарзи фарзандӣ, ихтиёрӣ ба майдони ҷанг рафта, шарафи мамлакатро ҳифз мекарданд. Зиёда аз 200 ҳазор фарзандони Тоҷикистон дар ҳайати қӯшунҳои Идома

   Ба туфайли меҳнати шуҷоатмандонаи аҳолии маҳаллӣ (24.000 кишоварзон) то охири соли 1940 роҳ кушода шуда, тамоми минтақаи Помиру Қаротегинро бо маркази ҷумҳурӣ пайваст. 12 октябри соли 1940 аввалин қатораи (колонна) Идома

  80 сол муқаддам — 29 маи соли 1933 ин диёри куҳанбунёд дар харитаи Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон ва номгӯи воҳидҳои (субъектҳо) он бо унвони НОҲИЯИ ВАНҶ сабт гардид.   Дар ҳуҷҷати Идома

  Моҳи апрели соли 1929 дар қатори дигар дастаҳои зиддишӯравӣ аз Афғонистон ба қаламрави Дарвоз дар деҳаи Ҷорф дастаҳои серодами Фузайл Махсум ва Кӯри Шермат гузаштанд. Онҳо тавонистанд, ки Қалъаихумбро Идома

  Маданияти моддӣ ва маънавӣ дар ҳама давру замонҳо оинаест, ки ҳамаи ҷузъиёти ҳайёти ҷомеаро бо тамоми ҳусну қубҳаш равшан инъикос менамояд. Ин беҳтарин ченакест барои бехато муайян кардани дастовардҳои Идома

  Тарзи истеҳсолоти феодалӣ дар ҳамбастагии қавӣ бо муносибатҳои патриархалӣ дар таърихи тӯлонии давраи шоҳигариҳои Ванҷу Дарвоз ва ҳатто солҳои аввали баъди ба аморати Бухоро ҳамроҳ кардани Дарвоз, ба пайдоишу Идома

  Оид ба косиб ва вазъи ҳунармандӣ дар бекигарии Дарвоз ва хосатан миригарии Ванҷ сухан ронда, боз аз як шуғли анънавии мардуми ин диёр — шикорчигӣ набояд сарфи назар кард. Идома

  Гарчи дар бораи вусъати ин шуғли қадимаи аҷдодӣ маълумоти мӯътамаде дар даст надорем, то дараҷае, ки огаҳем, дар Дарвоз ин навъи ниҳоят нозуки ҳунармандӣ то андозае равнақ дошт ва Идома

  Чун муҳимтарини воситаи таъмини шароити зисти мардум чӯбу маводи чӯбин ба инсон пайванди азалӣ доранд. Аз ин лиҳоз вобаста ба тараққиёти ҷомеа истифодаи чӯб аз доираи зарурати табии худ Идома

  Шароити табии барои зиндагии муқаррарии нисбатан номусоид ба кӯҳистон зарурати аз пӯст тайёр намудани пойафзолу баъзе навъҳои пӯстину болопӯшро аз замонҳои дури аҷдодӣ ба ҳукми анъана дароварда буд. Аҳамияти Идома

  Ин навъи ҳунармандӣ, ки дар тамоми давраҳои таърихӣ барои ҳамаи халқҳо шуғли маъмултарин ва заруртарин ҳисоб меёбад, то солҳои 50-ми қарни ХХ, яъне то замони нисбатан пурра таъмин гаштани Идома

 Коркарди оҳан ва аз он тайёр намудани олоти истеҳсолот, асбобу ускунаи рузғордорӣ яке аз ҳунарҳои аҷдодии мардуми Дарвозу Ванҷ буда, аз қадимулайём шӯҳрати ин диёрро ба дуриҳои дур бурдааст. Барои Идома

  Бофандагӣ, чун навъи ниҳоят зарурии фаъолияти меҳнатии аҷдодӣ дар тамоми қаламрави Бухорои Шарқӣ пойгоҳи мустаҳкам дошт. Дар шароити муносибатҳои ниҳоят заъифи тиҷоратӣ Ванҷ мисли чанде аз амлокдориҳои дигари Дарвоз Идома

  Сокинони Ванҷ мисли дигар тоҷикони кӯҳистон дар ҷодаи ҳунармандӣ аз ҳамзабонону ҳамқавмони водинишини худ бо он фарқ мекарданд, ки аз марказу мактабҳои ҳунарӣ дур буда, имконияти пурра қонеъ намудани Идома

 Ҳайати сершумори амалдорон ва ашхоси вазифадор дар аморати Бухоро барои аҳолии меҳнаткаши шаҳру деҳот бори ниҳоят гарон буд. Тамоми амалдорону дастгоҳнишинони онҳо, ки дар боло ишора рафт, аз давлат ҳеҷ Идома

Кишоварзӣ ва сохтори заминдорӣ   Аз рӯи маълумоти мавҷуда, дар охири асри XIX ва ибтидои асри ХХ дар бекигарии Дарвоз, аз ҷумла миригарии Ванҷ, ҷорӣ намудани системаи заминдории давраи ҳукмронии Манғитиён Идома

Аҳолӣ   Мувофиқи сиратҳои мардумӣ (этникӣ) тамоми аҳолии бекигарии Дарвоз, аз ҷумла миригарии Ванҷ саросар аз таҳҷоӣ иборат буд. Сокинони ин диёр хусусиятҳои нажодӣ ва антропологии ба қабилаҳои ориёӣ хосро Идома

Сохтори маъмурӣ ва сиёсӣ   То замони ба аморати Бухоро ҳамроҳ намудан, шоҳигарии Дарвоз, чӣ хеле ки дар боло ишора шуд, агар лаҳзаҳои тобеъияти зоҳирӣ ва муваққатии онро ба давлатҳои Идома

  Бо фаъолияти амир дар кори ба аморати Бухоро тобеъ кардан ва ҳамроҳ намудани мулкҳои мустақилу ниммустақили Бухорои Шарқӣ, алалхусус Дарвоз ва Ванҷ шинос шуда, табиист, ки хонанда зарурати ба Идома

Амалиёти ҳарбии Бухоро ва тобеъ кардани Дарвозу Ванҷ   Қабл аз он, ки ба сари масъалаи оғози забти Дарвоз аз тарафи қӯшуни амир назари хешро иброз дорем, лозим медонем, ки Идома

  Оғози забткориҳои Русия дар Осиёи Миёна барои дигаргунсозиҳои сиёсӣ, иқтисодию иҷтимоӣ заминаи устувор эҷод кард. Аз раванди футуҳоти Русия аморати Бухоро дар канор монда натавонист.   Нақшаи тасарруфи Осиёи Идома

Вазъи сиёсии шоҳигарии Дарвоз ва миригарии Ванҷ дар арафаи ҳуҷуми қӯшуни Амири Бухоро   Баъди Исмоилшо муборизаи байни талошмандони авлодии шоҳон барои тахт хеле шиддат гирифта буд, ки ин на Идома

  Ванҷ то охирҳои асримиёнагӣ, аз рӯи қонунияти он давраи тӯлоние, ки ба парокандагии феодалӣ мусоидат мекард, чи тавре ишора рафт, мустақилияти худро нигоҳ медошт. Ин ақидаро муаррихи тоҷик, мутахассиси Идома

  Бояд гуфт, ки ба сабаби аз роҳи асосӣ, ки қад-қади дарёи Панҷ мегузашт, то андозае дар канор мондани водии Ванҷ ба каме аз сайёҳон муяссар мешуд, ки сафари ин Идома

  Тақдири таърихии Ванҷ аз дигар мавзеъҳои тоҷикнишини Бухорои Шарқӣ ва Помири Ғарбӣ ҷудо набуд. Фоҷиаҳои дар ин ё он гардишҳои таърихӣ, аз ҷумла ҳуҷуми юнону мақдуниҳо, арабҳо, тотору муғулҳо, Идома

  Ҳарчанд исми ин диёр, — «Ванҷ» чун таърихаш хеле печидаю ноаёниҳо дорад, вале як ҳақиқат мусаллам аст, ки ин ном хеле қадимист. Гумон меравад, ки дар ин мафҳум то Идома

  Ванҷ. Ин мафҳуми дар забон хеле шинаму дар эҳсоси сокинонаш ниҳоят гуворо ва то дараҷае ғурурбахш, мавзеест дар қисмати ҷанубу шарқии кишвари азизамон Тоҷикистон. Ноҳияест бо ҳамин ном дар Идома