Таъбир ва ибороти рехтаи ванҷӣ
Авогрфта.
Аводаагӣ.
Авсақоли пирмумак.
Ай гргхӯра пӯст.
Ай даҳан сангу чӯв рехтан.
Ай крнайчӣ як пф.
Ай мура ҷун талбиян.
Ай сояш метарса.
Ай хоки гӯр серӣ надоштан.
Ай дст парян.
Ай қшкорхрдиёи почо каран.
Ай поо заан.
Ай сояи хд вабало бидан.
Ай тайи чанги касе ӯй хӯран.
Ай Фӯза боло.
Ай ҳаку ҳк мундан.
Алафта паста бхр.
Алови чшми касера грфтан.
Амтаре кӯр кайка биёва.
Ақ, руйи сиёме.
Ай кашолаях хнкта бидан.
Ам ҷунма нагрфту бас.
Амқе нвохтан.
Амтаре дева лфчк бзанӣ.
Бай бобим.
Бай бобам.
Бай даҳан расиву бай шкамб не.
Бай девлоха дӯғ буран.
Бай ғайбата қариб бидан.
Бало да макт.
Бараву гирак дохтан.
Бачаи ҷуни шрин.
Бгӣ та бгирем.
Бе буна раққос бидан.
Бедармун бидан.
Безобита каран.
Бел ва равши ов.
Бенестии касера нолиян.
Бериш бидан.
Беҳазур шиян.
Бзан та бзанем.
Бзш бнгва парӣ.
Биё, ки мо хӯрему ту мундӣ.
Бодт хра.
Бра гум га.
Бра та брем.
Брутша тавар набраме.
Бтун пашми саг (кч) бидан.
Бтун санги матин бидан.
Бӯбар шиян.
Бубиди хда диян.
Ва хамбии паси сарм.
Ва дсти касе бидан.
Ва ишкас птев нашиян.
Ва касе ғравсиян.
Ва паси сарм.
Ва сари касе мӯ буран.
Ва собини ксе сар шистан.
Ва хамбии паси сарм.
Ва ҳараи пушт заан.
Вабало заан.
Вақап кара ғавҷиян.
Ва ранги мӯра ай хамир кашиян.
Варанги кндалочк бидан.
Ватрақ грфтан.
Вафрҷа бидан.
Вахок рангт.
Вахок рӯи жғаргит.
Вахок рӯи крухт .
Вахок рӯи лозрт.
Вахок фки чхтт.
Вахок ҳавсалат.
Ва хок паю қадамт.
Ва шкамб қар каран.
Ва ҷун бозӣ каран.
Векораи кндора бидан.
Вехӣ сирш нашӣ.
Вогзори корот.
Ворту ворт кара рафтан.
Вошкимак бидан.
Врами кӯпсар бидан.
Вштиё надоштан.
Гап ай чанг рафт.
Глбзак хӯра гаштан.
Глбзак хӯран.
Ғнчриктов даан.
Говак-говак гаштан.
Говландӣ бидан.
Грги хрнда.
Грдгардӣ каран.
Гӯли даани воз бидан.
Гӯли норав.
Гӯлмаза каран.
Гӯлои Ванҷу таророи Бағдод.
Гӯри мурат.
Гӯрт таг-таги гӯро.
Гӯшо тайи тоқӣ.
Гӯшои касера хоян.
Гшначшм бидан.
Ғанталак каран.
Ғравчк каран.
Ғӯт заан.
Да девсурак дохтан.
Да кадм алҳаде.
Да кндки сина заан.
Да кнҷе важғап заан.
Да крушки касе грфтан.
Да куни кайк доғ сӯхтан.
Да тепат бзана.
Да нӯбати касе гум шиян.
Да фархи сар заан.
Дар чаплоқи (пустин) касе кайк друмаан.
Дабу далаи касера броваран.
Дақ заан.
Дам от каран.
Дам сни друн грфтан.
Даму гр.
Даму тлқ.
Дандуно бели кукан.
Дандуно чӯв гаштан.
Дар бниш бгирӣ ҷушн браваме.
Дар куни тос заан.
Дар вағ заан.
Дар дми касе шкел бидан.
Дар кажокапар дохтан.
Дар куни кайк доғ сӯхтан.
Дар рӯи панҷтина рақс каран.
Дар ҳилла гум бидан.
Дар чахопо дохтан.
Да сари пули кландк.
Даҳан шп.
Даҳан саг гашт.
Даҳани бедарвоза.
Дл биёву қанд бзан.
Даҳани ҳамак.
Да як шкоф бғайс.
Девалши девмакийа.
Деволи намкаш ворин бидан.
Дилаки ман гфтан.
Длгир шиян.
Дли талхи земорчк.
Длинҷа жовян.
Дму гӯш.
Днгу дав.
Днё клфаякн шияст.
Друнгрфта бидан.
Дст бай ҷебак буран.
Дсти бря мунтан.
Дст да косаи тар назаан.
Дъ дст да бнӣ умаан.
Дъ пора да як мӯза пеш каран.
Дури бад қап дохтан.
Жав-жав каран.
Жт заан.
Жӯложӯл каран.
Заан бемазза каран.
Зарбу зобита
Зари ҷун каран.
Зин заану сворӣ каран.
Зқ-зқ каран.
Змбарзқ каран.
Змӯргӣ каран.
Знк сни друн заан.
Знкш грфт.
Зоғу бу каран.
Зров каран.
Зун як қлоч брмаан.
Ичи напалосиян.
Кажғел каран.
Калаку зирак каран.
Каламбоғик каран.
Каласопсоп каран.
Калова каран.
Каловокалов кое хестан.
Калохунаи сар.
Калфанг бидан.
Кар дохтан.
Касера бемаза каран.
Касера лхшундан.
Касера ов каран.
Касера хӯрундан.
Касера ҳарҳар каран.
Касера чмбиян.
Касера шл каран.
Катадл бидан.
Катанвола бидан.
Катасапал бидан.
Клфаякун шиян.
Кнски пр бидан.
Корои тву зангириёи якега.
Кӯраксопсоп каран.
Кчларз каран.
Қади кчи мачонӣ лалайӣ бидан.
Қади спғ хира – вушёр бидан.
Қади умаи Фахма ноз каран.
Қади санговисанг сахт бидан.
Қжиян грфтан.
Қлмсқ бидан.
Қлмсқ гфтан.
Қлп хӯран.
Қмбасар бидан.
Қрмбшапак каран.
Қрнаи мазор.
Қрнаи хабаркаш.
Лавз буран.
Лавнди норав бидан.
Лаво бӯт бидан.
Лаво пушти по рафтан.
Лату қин.
Лахаву линга.
Лингои дук доштан.
Лқун-лқун умаан.
Лӯ-лӯву тӯ-тӯ каран.
Мааки бемаза бидан.
Мааки тава бидан.
Мака чарғнд каран.
Мғамир бидан.
Миюни халос доштан.
Млӯтк кара заан.
Мо неву ам ту.
Модагӯли (гӯли) адахса.
Москрӯ бидан.
Мужа набуран.
Мрдаи ҳараб.
Муши даровзаа.
Муши мура.
Мҳосл мунтан.
Навоӣ доштан.
Наркала бидан.
Нарх мунтан.
Нжлк бор заан.
Нила напариян.
Ниласағоч бидан.
Нилоора хӯлова каран.
Нимпул каран.
Нохӯра да бало.
Носа сапиян ва прии даҳан.
Ови даҳан қоқ каран.
Одами фач бидан.
Олгиву шокгӣ набидан.
Осида дорӣ.
Осидата бгира дар дъ дунё.
Остаак шмрзиян.
Оҳ аз мне.
Пай асту Ҳайдар не.
Пақ-пақак рафтан.
Палӣ гардунтан.
Палчои сарта бхр.
Пами тахтамарг.
Панҷ панҷара да даҳан дохтан.
Памфк бидан.
Парвои фалак надоштан.
Парту порт каран.
Патаёк шиян.
Пашахӯраи макборик.
Пашми кч.
Пашор буран.
Пешпртакӣ каран.
Пири ҷелахӯра.
Пирхари почаканда.
Пирҳмбл бидан.
Плафта гфтан.
Потолк каран.
Прсндат мундан?
Птев нашиян.
Пт-пт каран.
Птхус дохтан.
Пӯстша да чармгар мешносм.
Ранги зану шӯи новоист бидан.
Ранги крмк бидан.
Ранги кробк бидан.
Ранги нжлк бидан.
Риши пияри касе рехтан.
Ришу рӯ рехтан.
Ришу фаш доштан.
Рохундагар бидан.
Рӯ заан.
Рӯбаи дмдор.
Рӯдаи касера дспеч каран.
Рӯдапочк бидан.
Рӯдаргӯрӣ каран.
Рӯи сиёи сад хар.
Рӯрждаки тахароб.
Рӯт сиё, длт талх.
Рӯша ва куни дег сия караст.
Сабили сар.
Санг ва сарт бия.
Сарм асту соям.
Сапи гар надоштан.
Сап-сап каран.
Сап-сапак ҷар шиян.
Сар грбанду…
Сар дарзаи шатазаагиву.
Сар чкиян.
Сар хави ка.
Сара ва пахта брян.
Сарм умааст бкафа.
Саррждӣ каран.
Сарш ума, кунш гашт.
Сафолои сар.
Синара штиқ каран.
Сияпткин бидан.
Сихала каран.
Скрнд шиян.
Смба мудтан.
Смбак заан.
Смбора бай коера грд каран.
Смсӯлабод буран.
Ссту тнк шиян.
Сӯқи мстаақ бидан.
Сӯқи салавот.
Тава бидан.
Таву тлт шиян.
Тавқи сар.
Талхи земор бидан.
Тармарг шиян.
Тевотев каран.
Тези алоҳал каран.
Тигаша шкоф каран.
Тир ворин.
Тиргов дохтан.
Титу пит.
Тмбатарит каран.
То банди мака ғравсиян.
Торики спи салот.
Торики сп-спок.
Транга бидан.
Трихтанила бидан.
Трқиёра заан.
Трски зор бидан.
Трши бзнқ шиян.
Ту бғайс.
Ту медуниву дави аспт.
Тути тар.
Тут паян.
Тхми кавг ёфтан.
Тхмш пок.
Тшна лави ов бурану оваран.
Умааст бдра.
Умааст бкравса.
Умааст бпрвоя.
Фачи фравҷов бидан.
Фк дар осмун.
Фк да рӯған.
Фки майз.
Фкчхт бидан.
Фк хамбиян (бай чзеву касе).
Фласунтан грфтан.
Флософлос хӯран.
Фнги шмк
Фнчкак каран.
Фрндк даан.
Фртост каран.
Фрту-фрт кабиян.
Хапаки тайи тапак.
Харра бидан.
Харш ай овринг гзашт.
Хафлӯла броваран.
Хда гристан.
Хда ҷарҷарик каран.
Хдо ҳмри Хизрт бда.
Хдо ҷунта бгира.
Хдта ита нагрӣ.
Хдшуна мегрян.
Хнки тнк бидан.
Хок бкашат.
Хокои сари манзлт.
Хокора сабием нест.
Хорӣ каран.
Хрндиян ё хрнд кашиян.
Хрси кӯр.
Хрт хра.
Хуву бу.
Хун хӯран.
Хунара бехшдуман ёфтан.
Хуноваи ғам даан.
Ҳавд кашя якера заан.
Ҳаҷина соя каран.
Ҳаҷинабозӣ дохтан.
Ҳаҷинаи нмози шум.
Ҳаҷинашапия шиян.
Ҳизоҳизо каран.
Ҳолгарӣ каран.
Ҳолм бде.
Чамбар мундан.
Чапалоқшап каран.
Чапараки касе шиян.
Чапаргӯши чпқсар.
Чапасар гаштан.
Чапатови махов.
Чаплоқа чапана пӯшиян.
Чармк бидан.
Чашпалӣ каран.
Чзе ёфтан лӯтундан.
Чор крта пештар ай касе пӯшиян.
Чор чшм да ра бидан.
Чохарако рафтан.
Чрндк бидан.
Чртак рафтан.
Чртия рафтан.
Чучагт каран.
Чӯрту чаман каран.
Чучаи парӣ.
Чхт поистан.
Чхтако парунамен.
Чхтш мундан.
Чшми фалонӣ санга пора мекна.
Чшмо бай барасин.
Чшмо кӯри хов.
Чшмо чок.
Ҷндрасар.
Ҷгиву зорӣ каран.
Ҷун маст шиян.
Ҷунамаргш кна.
Ҷуни хда нолиян.
Ҷунт маст гара.
Ҷунта бгира.
Ҷҳ заан.
Шамар шиян.
Шаттаи гови мура хӯран.
Шаховоз бидан.
Шкамб сноч.
Шкамба мушт заан.
Шқаррасти касе дуд каран.
Шплтқ бидан.
Шхали мрнда.
Шӯри крков каран.
Эволгаран шиян.
Як бор нӯли бнӣ рӯ надохтан.
Як ило фило каран.
Як рп буран.
Як чкла хӯран.
Яке пай мунтасту яга пай грфтаст.
Якҳафтафам бидан.
(Фароҳамаоварнда Ашраф Акрам. Дар гирдоварии таъбиру ибороти рехтаи ванҷӣ Абдуллоҳ Бафозода, Орзу Даҳбошӣ, Баҳодури Ҷумъа, Аълохуҷа Сурхзода, Бахтиёри Шокарим, Гулрафтори Музаффар, Баҳроми Усмон, Темур Зарифбегзода, Зуришои Хушмаҳмад, ва дигарон саҳм доштаанд).
Ибороти ташбеҳӣ:
Кари тахталоҷ.
Кури сп.
Тези алоҳал.
Гарми ҳадл.
Хнки ях.
Ҳарми злт.
Талхи земор.
Шрини қанд.
Шӯри ҳандал.
Қоқи санг.
Трши газдуд.
Кабути нил.
Зарди залул.
Сфеди барф.
Сияи лал.
Хинги кавӣ.
Торики сп.
Штки атола.
Зари ҷун.
Тнки атола.
Савзи талха.
Срхи бтр.
Лави ҷаҷ.
Сфеди шир.
Шӯри крков.
Тнки чапотӣ.
Кндаи сфедорӣ.
Пами тахталоҷ.
Борики сих.
Назари хешро иброз кунед